Po każdym jubileuszu powinien pozostać jakiś trwały ślad. I taką właśnie pamiątkę zafundował krakowianom Zlot Stulecia Harcerstwa, o którego przebiegu szerzej pisałem wczoraj.
Oprócz zamontowanych na kilkudziesięciu miejskich podwórkach urządzeń do zabaw dla dzieci, druhny i druhowie ze Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej oraz kilku współpracujących z nim stowarzyszeń polskiego skautingu w kraju, na Litwie i na Ukrainie doprowadzili do odsłonięcia w alei Wielkich Polaków parku im. doktora Henryka Jordana popiersia Andrzeja Małkowskiego autorstwa Macieja Zychowicza. Jego fundatorami są ZHR i prywatni sponsorzy (głównie harcerki i harcerze wielu pokoleń), którzy odpowiedzieli na apel kierownictwa Związku o wpłaty na ten cel.
Uroczystego odsłonięcia popiersia twórcy harcerstwa dokonały jego wnuczka - podharcmistrz Krystyna Małkowska-Żaba oraz córka ostatniego Prezydenta II Rzeczypospolitej harcmistrza Ryszarda Kaczorowskiego - hm Jagoda Kaczorowska; obie reprezentowały na jubileuszowym zlocie Związek Harcerstwa Polskiego Poza Granicami Kraju. Poświęcił je naczelny kapelan ZHR ksiądz hm Kazimierz Chudzicki.
- Jest to specyficzny moment. Chyba moi dziadkowie - Olga i Andrzej Małkowscy - muszą się w tej chwili bardzo cieszyć, bo sto lat temu, gdy zakładali harcerstwo, gdy mój dziadek tworzył tę ideę, chyba nie mogli przewidzieć,że w tym dniu tyle nas tutaj zgromadzonych będzie w wolnej Polsce służących Bogu, Polsce i bliźnim. A jednak stało się. Dla harcerzy mało jest rzeczy niemożliwych - powiedziała wzruszona Krystyna Małkowska-Żaba, dziękując wszystkim, którzy przyczynili się do powstania pomnika, a także osobom pomagającym jej babci po powrocie do Polski, gdy osiedliła się w Zakopanem (tam zmarła w 1979 roku i tam została pochowana).
Ceremonię w parku Jordana uświetniła młodzieżowa orkiestra dęta ze Skomielnej Czarnej. Licznie stawili się harcerscy kombatanci z Szarych Szeregów i z okresu tzw. drugiej konspiracji z lat 40., a także weterani z niezależnych struktur harcerskich działających w obrębie i poza ZHP w latach 70. i 80. (przede wszystkim z Kręgów Instruktorów Harcerskich im. Andrzeja Małkowskiego, zwanych popularnie harcerską "Solidarnością"). Byli wśród nich m.in. senator Kazimierz Wiatr, przewodniczący Rady Miasta Krakowa Bogusław Kośmider, były wojewoda wielkopolski Maciej Musiał, były ambasador RP w Estonii Wojciech Wróblewski.
W alei Wielkich Polaków znajdują się popiersia m.in. Jana Pawła II, prymasa Stefana Wyszyńskiego, kardynała Adama księcia Sapiehy, księdza Jerzego Popiełuszki, Tadeusza Kościuszki, marszałka Józefa Piłsudskiego, generałów Władysława Andersa, Leopolda Okulickiego, Emila Fieldorfa-"Nila", pułkownika Ryszarda Kuklińskiego, rotmistrza Witolda Pileckiego, Ignacego Paderewskiego, Karoliny Lanckorońskiej, Zbigniewa Herberta. Większość osłonięto w ostatnich latach z inicjatywy niestrudzonego w tym chwalebnym dziele prezesa Towarzystwa Parku im. dr. Henryka Jordana Kazimierza Cholewy, który jest też fundatorem wielu z nich.
Andrzej Małkowski (1888-1919) działał wniepodległościowych organizacjach młodzieżowych "Zarzewie", "Sokół" i "Eleusis".W 1909 roku przetłumaczył (podobno w formie kary za spóźnienie na zajęcia w jednej z nich) fundamentalne dzieło generała Roberta Baden-Powella pt. "Scouting for boys" i zafascynowany zawartymi w niej pomysłami wychowawczymi, opartymi na doświadczeniach wojny burskiej, rozpoczął tworzenie polskiej wersji skautingu, czyli harcerstwa.
Pierwsze zastępy powstały w 1910 roku, a pierwsze drużyny rok później we Lwowie. Data powołania tych drugich: 22 maja 1911 roku przyjmowana jest umownie za początek zorganizowanej działalności polskiej odmiany skautingu, w dużej mierze zorientowanej na działalność niepodległościową.
Zagrożony aresztowaniem przez władze austriackie, Małkowski wyjechał w 1915 roku wraz zżoną Olgą z Drahonowskich (również aktywną skautmistrzynią) do USA, a następnie do Kanady, gdzie zakładał polonijne drużyny harcerskie i brał udział w tworzeniu tam polskich oddziałów wojskowych.
W latach 1916-1918 służył w armii kanadyjskiej, a od listopada 1918 roku w Błękitnej Armii generała Józefa Hallera, który wysłał go z misją wojskową do Odessy. Statek, którym płynął Andrzej Małkowski zatonął po uszkodzeniu przez minę w nocy z 15 na 16 stycznia 1919 roku. Wśród nielicznych osób ocalałych z katastrofy nie było twórcy harcerstwa.
